Zielnybor

Historia Zielnyboru

Zaczątkiem Zielnyboru był książęcy dwór zbudowany przed 1429 rokiem w Puszczy Slaviańskiej nad rzeką Zawórką. W 1434 roku w Zielnyborskim dworze odbyło się całkiem przypadkowe spotkanie powracającego z łowów w Puszczy Slaviańskiej Księcia Grzymisława z kuzynem władcy Enderasji Germanikiem udającym się do Srebrnego Rogu w celu paktowania. Został wówczas odnowiony na kolejne dwadzieścia lat pokój między dwoma narodami zamieszkującymi wyspę. W 1509 roku Książe Slaviański Niegosław nadał Zielnyborowi herb. Od tego momentu Zielnybór występują jako miasto, a mieszkańcy noszą nazwę mieszczan. W 1522 roku ten sam monarcha ufundował w Zielnyborze kościół, a w 1540 roku wydał przywilej na cotygodniowy targ. W listopadzie 1569 roku następca Niegosława Trzebomysł nadał Zielnyboru prawa miejskie, które zapewniły miastu samorząd i autonomię. Zielnybór rozwijały się pomyślnie, gdyż w 1578 roku rozróżniano już Stare Miasto z rynkiem i trzema ulicami oraz Nowe Miasto z rynkiem i dziesięcioma ulicami. W swej bogatej historii Zielnybór miały również okresy niepomyślne: wojny slaviańsko - enderasjańskie, najazd trzyczaszkowski, liczne epidemie i pożary. W 1659 roku okoliczni wieśniacy, pod wodzą nijakiego Gościwita, pobili pod Zielnyborem regularnie wojska stacjonujące w mieście. Splądrowali wówczas miasto i ograbili kościół. Istotne przemiany nastąpiły w Zielnyborze pod koniec XVIII wieku, kiedy administratorem został książę Mamert.

Z jego inicjatywy przebudowano miasto, nadając mu nowy układ przestrzenny, z sześciobocznym rynkiem, na którym wybudowano halę targową z dwunastoma ulicami wybiegającymi z naroży rynku. W 1832 roku Zielnybór wraz z dobrami odkupił hrabia Paragon - jeden z największy ówczesnych magnatów. W XIX wieku rozwinął się w Zielnyborze przemysł. Powstało tu kilka manufaktur tekstylnych, między innymi największa Lipharta, zatrudniająca 100 pracowników. Miasto słynęło z doskonale wyprawianych skór, które były sprzedawane na wschodnich terytoriach Teutonii. Mieszczanie zajmowali się również handlem, garncarstwem i gorzelnictwem.

Rozwój przemysłu spowodował szybki wzrost liczby mieszkańców, osiadło tu też wielu rodowitych Sarmatów: w 1905 roku - 6000, a w 1914 - 10000. W 1905 w Zielnyborze miały miejsca wystąpienia robotnicze. Strajkujący robotnicy na kilka dni opanowali miasto, ogłaszając tzw. "Republikę Slaviańską". W latach 20. XX wieku zniszczony przemysł spowodował znaczny spadek liczby mieszkańców, zaś okres świetności miasta definitywnie zakończył się po Wielkiej Wojnie. Zniszczony w 70% i wyludniony Zielnybór w 1950 roku straciły prawa miejskie. Dopiero w styczniu 2005 roku po pokonaniu wielu przeszkód prawnych i społecznych markiz Jakob Namiestnik Marchii Teutońskiej przywrócił Zielnyborowi prawa miejskie.